Maroko to ciekawy pomysł na podróż autem lub motocyklem. Stosunkowo bliski, bezpieczny i cenowo zbliżony do Polski. Podpowiemy więc jak zorganizować road trip po Maroku, jako że dopiero co z takowego wróciliśmy.

Przyznam szczerze, że mam mieszane uczucia w stosunku do Maroka. Z jednej strony Wysoki Atlas i jego pozbawione roślinności stoki przypominały mi Afganistan (to dobrze), który z powodu wciąż trwającej wojny domowej pozostaje raczej niedostępny. Z drugiej jednak na prawidziwie dziki kraj był zbyt nowoczesny: willowe dzielnice dużych jak w Maladze, Carrefoury, autostrady, wyglądająca na niezbyt skorumpowaną policja, łatwo dostępny i tani internet 4G. 

Z jednej strony można było znaleźć ładne i stosunkowo odludne miejsca, z drugiej we wszystkich innych napastowali nas nieustannie rozmaici naganiacze, sklepikarze i inni “hello Misterzy”.

Z jednej strony ocean, plaże i 26*C w początku grudnia, z drugiej śnieg na nieco wyższych stokach Atlasu.

Mimo to można chyba powiedzieć, że to bliski Europie miks gdzie prawie każdy znajdzie coś dla siebie. A skoro tak, to może być to dosyć dobry kierunek także na road trip. Zobaczmy więc jak wygląda od strony praktycznej.

Wszystkie znaki drogowe sa przynajmniej w dwóch językach: po arabsku i francusku.

Wymagane dokumenty

Niewątpliwą zaletę Maroka stanowi fakt, że jest to jeden z nielicznych pustynnych krajów, do którego nie potrzebujemy wizy, a wjazd samochodem nie wymaga posiadania Carnet de Passage.

Czego w takim razie potrzebujemy, by wjechać autem do Maroka?

Jeżeli jesteśmy właścielem pojazdu wystarczy:

• dowód rejestracyjny
• zielona karta

Jeżeli auto nie należy do nas dodatkowo będziemy potrzebowali upoważnienia od właściciela, oczywiście z potwierdzonym notarialnie podpisem.

Jak wspomniałem Maroko nie wymaga posiadania CdP ani pozostawiania depozytu na granicy. Wystarczy, że wypełnimy druczek celny i możemy bez problemu wjechać do kraju. Jeżeli wolimy być przygotowani za wczasu, to dokument można wypełnić online tutaj, a następnie wydrukować i oddać celnikom na granicy. Zatrzymają jedną kopię, a dwie pozostałe nam oddadzą. Następnie przy wyjeździe oddamy kolejną z nich, a trzecia pozostanie jako dowód, że pojazd wyjechał z Maroka.

Jak dojechać do Maroka?

Zasadniczo rzecz biorąc nie obejdzie się bez spędzenia dłuższego czasu za kółkiem. Ile konkretnie to zależy od nas i stanu naszego portfela. Opcje wahają się od 1700 km do 3500 km w jedną stronę, licząc z Warszawy. Pierwsza z nich przewiduje spędzenie znacznie więcej czasu na morzu niż druga i niestety jest zauważalnie droższa.

Jak najkrócej w samochodzie

Nie uśmiecha się wam spędzenie cztery-pięciu dni pod rząd w samochodzie, by dojechać do Maroka? Rozwiązaniem będzie prom z Włoch. Gdyby nie to, że rezydujemy w Barcelonie, to z perspektywy czasu, zdecydowaliśmy byśmy się właśnie na taką opcję. Byłaby ona nieco droższa niż przejazd na kołach (przy założeniu omijania płatnych autostrad), ale przy zakupie biletu z odpowiednim wyprzedzeniem różnica nie musiałaby być tak straszna, jak się może wydawać.

Według Google Maps z Warszawy na południe Hiszpanii, do Algeciras (patrz niżej, jeżeli interesuje Cię na opcja) jest do pokonania około 3500 kilometrów w jedną stronę (omijając płatne autostrady). Trochę daleko. Dlatego w tej opcji jedziemy tylko do włoskiej Genui. To jakieś 1700 km w jedną stronę z Warszawy, a więc połowa dystansu. Tam wsiadamy na prom i dwa dni później jesteśmy w Maroku. W ten sposób oszczędzamy sobie przyjemność przejchania w obie strony łącznie jakiś 3400 kilometrów.

Ile będzie kosztować nas taka przyjemność? Wszystko zależy od tego jakim autem jedziemy, jaki poziom zakwaterowania na promie nas interesuje i jaką linię wybierzemy. Trasa odgrywa mniejszą rolę niż mogłoby się wydawać. Generalnie rzecz biorąc musimy liczyć się z wydatkiem rzędu 600 – 900 euro w obie strony (bez promocji).

Jeżeli interesuje was przykładowa kalkulacja, to znajdziecie ją poniżej, jeśli nie możecie spokojnie przejść dalej.

Mała oaza gdzieś pomiędzy Kerrandou a Ar-Raszidijja.

Zakładając, że jedziemy w dwie osoby, autem o długości do 4.99 metra i wysokości do 1.9 metra rozsądne cenowo opcje są następujące (bilet w obie strony):

• Savona – Tanger z liniami Grimaldi: 600 euro (spanie w siedzeniach) lub 690 euro (spanie w 4 osobowej kabinie)
• Genua – Tanger z liniami Grandi Navi Veloci: 810 euro (spanie w siedzeniach) lub 910 euro (spanie w 4 osobowej kabinie)
• Sète (południowa Francja koło Montpellier) – Tanger z liniami Grandi Navi Veloci: jak wyżej
• Sète – Nador z liniami Grandi Navi Veloci: jak wyżej

Wniosek z tego taki, że z Francji nie ma sensu płynąć, bo cena jest taka sama, a by dotrzeć do portu trzeba w każdą stronę pokonać 400 km więcej.

O ile drożej wyjdzie nas płynięcie z Włoch do Maroka niż z południa Hiszpanii? Jeżeli wasze auto to diesel, który pali 6L/100km (jak nasze), a paliwo kosztuje 1.2 euro za litr wówczas na pokonanie wspomnianych dodatkowych 3600 km wydamy około 260 euro (36 * 6 * 1.2 euro). Do tego należy dodać koszty noclegów po drodze (no chyba, że jak my lubicie spać na dziko).

Rzeczywista różnica wyniesie więc coś między 300 a 600 euro, czyli dosyć dużo. Wierzcie mi jednak, że docenicie komfort wynikający z braku konieczności kierowania całą drogę powrotną do Polski, po tym jak pojeździcie te kilka tygodni po samym Maroku. W końcu mówimy o wakacjach, a nie symulacji życia kierowcy tira.

Jak najkrócej na promie

Dla tych, którzy z różnych powodów wolą jak największy odcinek pokonać na kołach, najkorzystniejszą cenową opcją na dostanie się do Maroka jest jest dojazd na kołach do Algeciras w południowej Hiszpanii (około 3500 km w jedną stronę z Warszawy), a potem wskoczenie na prom do Tanger Med (nie mylić z miastem Tanger!). Za bilet na tej trasie zapłacimy od 160 do 200 euro w zależności od linii i momentu zakupu. Nasz, kupiony za pośrednictwem agencji, kosztował 170 euro. Wybraliśmy linię FRS ze względu na dobre opinie. Jeżeli jednak szukacie najniższej możliwej ceny to skorzystajcie z oferty Intershipping.

Przeprawa zajmuje 1.5 godziny, a w porcie trzeba pojawić się około 45 – 60 minut przed datą wypłynięcia. Co ważne i fajne, przynajmniej w wypadku FRS, bilet powrotny jest zawsze otwarty (nawet jeśli widnieją na nim daty i godziny). Wystarczy pojawić się w porcie i udać do check-inu, by otrzymać karty pokładowe i gotowe, możemy płynąć!

Inną opcją, ale według mnie pozbawioną cenowego sensu jest promowanie się z Tarify (około 23 km na południe od Algeciras) do Tangeru (około 40 km na południe od portu Tanger Med), która to trasa jest o około 100 euro droższa niż wcześniej wspomniana.

Większość dróg, po których dane nam było jechać miała wyższy standard niż ta.

Jak jeździ się samochodem po Maroku?

Mówić najkrócej: straszliwej tragedii nie ma. Oprócz okazjonalnych przypadków kompletnego braku wyobraźni lub świadomości istnienia innych uczestników ruchu nie musimy się niczego szczególnego obawiać (przy założeniu zachowania cały czas szczególnej ostrożności ;-)). Pijanych kierowców raczej nie spotkamy zbyt wielu. Bandyctwa na drogach nie ma. Ludzie z reguły wiedzą, po której stronie drogi jechać, nawet jeśli nie do końca rozumieją ideę pasów ruchów, a policja nie zawraca sobie turystami głowy.

Żeby mieć z jazdy jak najwięcej przyjemności wydaje mi się, że dobrze przestrzegać trzech poniższych zasad:

• respektować ograniczenia prędkości, gdyż policja marokańska ma przenośne radary, umie się nimi posługiwać i sprawnie wypisuje mandaty (przekroczenie prędkości o 5-9 km/h to wydatek rzędu 30 – 50 euro)
• zwalniać przy drogowych posterunkach policji, bo choć jako turyści praktycznie nigdy nie zostaniemy zatrzymani, to władzy nie spodoba się, jeśli otwarcie ją zignorujemy
• unikać jeżdżenia w nocy (a szczególnie w deszczu i po górach), gdyż Marokańczycy nagminnie jeżdżą na długich światłach i jeśli nie mamy do dyspozycji całej baterii halogenów ciężko będzie nam zobaczyć drogę przed sobą

No dobra, skoro już wiemy, że na drodze raczej nie umrzemy, to jak to wygląda cenowo?

Ceny paliwa w Maroku

Lepiej niż w Polsce, ale bez cudów. Najdroższe paliwo jakie widzieliśmy występowało w pobliżu portu Tanger Med, a najtańsze w okolicach Agadiru i Casablanki. Co ważne, na większości stacji można płacić tylko i wyłącznie gotówką. Mile widziany jest jakiś mały napiwek (5-10 dirhamów przy tankowaniu do pełna) dla człowieka przy pompie, gdyż raczej nie ma możliwości samodzielnego napełnienia baku.

Tak więc w grudniu 2016 ceny diesla wyglądały następująco:

• min: 8.84 dirhamów (3.68 złotego) w Agadirze
• max: 9.5 dirhama (3.95 złotego) przy autostradzie A4 zaraz przy Tanger Med

A ceny benzyny 95 następująco:

• min: 9.8 dirhamów (4.08 złotego) w Agadirze
• max: 11.2 dirhamów (4.66 złotego) przy autostradzie A4 zaraz przy Tanger Med

Z naszych nienaukowych obserwacji wynikało, że najniższe ceny ma paliwo na stacjach Afriquia i Oil Libya, choć czasem i Shell potrafił pozytywnie zaskoczyć. Natomiast francuski Total konsekwentnie pozostawał najdroższy.

Ceny autostrad w Maroku

Maroko dysponuje całkiem sensowną siecią autostrad, której użycie jest według mniej dobrym rozwiązaniem by szybko i sprawnie dostać się z północy na południe lub vice versa (i wpierw dojechać do najdalej wysuniętego punktu podróży lub też wrócić na prom w ekspresowym tempie). Niestety nie są one darmowe, ale z drugiej strony opłaty za przejazd nie są tak kosmiczne jak w Polsce, Francji czy Hiszpanii. Tutaj podobnie jak w przypadku stacji paliw prawie zawsze można płacić tylko gotówką.

Mapa marokańskich autostrad.

Jeżeli chcecie sprawdzić natężenie ruchu, opóźnienia spowodowane wypadkami albo zobaczyć jak wyglądają kolejki na bramkach (webcamy) to ADM wszystko to udostępnia w Internecie pod tym linkiem: http://www.admtrafic.ma/

My skorzystaliśmy z autostrad raz i za odcinek Marakesz – Tanger Med (ok. 600 km) przyszło nam zapłacić około 199 dirhamów, czyli 19 euro lub 82 złote. Szczegółowo wyglądało to następująco:

• Marakesz – Casablanka: 79 MAD / 7.5 euro / 33 złote
• obwodnica Casablanki: 10 MAD / 1 euro / 4.4 złotego
• Casablanka – Rabat: 23 MAD / 2 euro / 9 złotych
• Rabat – Tanger Med: 87 MAD / 8 euro / 36 złotych

Tyle samo zapłacimy także w przypadku motocykla jak i minivana.

Nasz campervan nocną porą na kampingu w okolicach Taghazout.

Ceny noclegów w Maroku

Ze spaniem w Maroku raczej nikt nie będzie mieć problemów. My podczas naszego wyjazdu zaliczyliśmy zarówno luksusowy hotel (tradycyjny marokański riad), camping pełen Francuzów z kamperami rozmiarów autobusu jaki i kilka miejscówek pośrodku niczego.

Zacznijmy od górnej półki… Luksusowe, a może raczej luksusowawe hotele, które zadomowiły się w starych marokańskich riadach będą nas kosztowały od 35 euro (w niskim sezonie) do 60 euro w sezonie turystycznym (cena za dwie osoby). W wypadku takiej opcji dobrze z reguły wcześniej skorzystać z booking.com, bo zapłacimy wtedy trochę mniej niż po prostu pokazując się w hotelu.

Campingi kosztowały nas od 10 dirhamów za osobę (w Tamtetoucht – zabitej dechami wiosce w górnej części wąwozu Todra) do 40-50 dirhamów (4 – 5 euro), w przypadku większości pozostałych. Warto w tym miejscu nadmienić, że jeśli chcemy podpiąć prąd do auta lub korzystać z campingowego wifi często musimy zapłacić ekstra.

Najkorzystniej cenowo oczywiście wychodziły noclegi na dziko, te jednak miały tę wadę, że po ciemku ciężko było znaleźć dobry, a te które udawało się znaleźć były z reguły bardzo wietrzne. Gdybyście jednak nie zachowywali się tak głupio, jak my i szukali miejscówki przed zmrokiem, to w zasadzie każdym zakątku Maroka można znaleźć naprawdę fajne miejsca do biwakowania na dziko (no, może poza wybrzeżem w okolicach Agadiru, gdzie lubi pojawi się policja i odesłać człowieka na camping).

Dobrym “przewodnikiem” po noclegach jest apka iOverlander , którą nie tylko zresztą na Maroko, bardzo polecamy (znajdziecie tam także dodane/odwiedzone przez nas miejsca).

Pyszny tażin, jaki zaserwowano nam w jednej z przydrożnych knajpek.

Jakiego jedzenia warto spróbować w Maroku?

Maroko słynie z ciekawej kuchni, ale przyznam, że nie było nam dane poznać zbyt wielu jej uroków. Z reguły bowiem zadowalaliśmy się jego sztandarową potrawą, czyli tażinem (choć tak naprawdę to nazwa naczynia, nie dania). Praktycznie za każdym razem mieliśmy szczęście i trafialiśmy na bardzo, bardzo smacznego. Wyjątkiem były sytuacje, gdy z różnych względów musieliśmy zjeść w restauracji ukierunkowanej na turystów (czego nigdy i nigdzie nie polecam).

Co to takiego ten tażin? To naczynie, najczęściej gliniane, służące do duszenia mięska i warzyw nad rozżarzonym węglem lub drewnem. Czasem trafiają się wersje metalowe, ale to nowoczesne atrapy i lepiej ich unikać. Generalnie rzecz biorąc w każdym regionie zaserwowany zostanie nam trochę inny tażin, więc warto próbować go będąc w różnych miejscach nawet, jeśli nam się wydaje, że nic już nas nie zaskoczy. W jednych będzie on bowiem tłusty, pełen cebuli i baraniny, w innych tłuszczu będzie tyle co kot napłakał, za to znajdziemy w środku delikatnego kurczaka, oliwki, marchewkę i ziemniaki. Wersje wegetariańskie (warzywne?) widzieliśmy tylko w miejscach nastawionych na turystów.

Z naszego doświadczenia wynika, że ceny tażinów wahają się od 30 do 50 dirhamów za wersję dla jednej osoby (3 – 5 euro) i od 50 do 75 dirhamów za wersję dla dwóch osób. W miejscach mocno turystycznych ceny będą oczywiście wyższe, ale jakość niekoniecznie (często takie dania będą słabo przyprawione, by nie podrażniać delikatnych gardeł). Nam najbardziej smakowały te, które kupowaliśmy w małych przydrożnych knajpkach lub w centrach małych miasteczek.

Do tażinu obowiązkowo bierzemy herbatę z miętą. Ta kosztuje z reguły 5 – 6 dirhamów (0.5 – 0.6 euro) i polecamy ją pić z dużą ilością cukru. Zęby trzęsą się wtedy z przerażenia, ale jest to tradycyjne i naprawdę smaczne połączenie. Jeżeli herbatka nie została dla nas w pełni przed podającego przygotowana, przed wypiciem warto wymieszać ją lokalnym sposobem. Robimy to tak, że cukier dorzucamy do dzbanka, a następnie 3-4 razy przelewamy ją do szklaneczki i z powrotem. Przy czym nalewając zaczynamy lać z niewielkiej wysokości, a następnie podnosimy dzbanek płynnie do góry, tak by herbata spadała z większej wysokości. Wymiesza się lepiej i jednocześnie szybciej ostygnie.

Poza tażinem dobrą opcją są owoce, szczególnie cytrusy, które posiadają naprawdę dobre ceny (kilogram mandarynek za 5 dirhamów / 2.2 złotego).

Jeżeli zatęsknicie za bardziej znanym jedzeniem wówczas z pomocą przyjdą Carrefoury, które znajdziecie w każdym większym mieście. Niektóre z nich sprzedają nawet alkohol, ale ten znacznie lepiej zabrać ze sobą z Europy (tym bardziej, że marokańscy celnicy z reguły nie sprawdzają ile się go wwozi).

Wąwóz Todra, czyli mekka wspinaczy skałkowych w Maroku.

Gdzie jechać na pierwszy road trip po Maroku?

Do wyboru mamy wiele opcji, ale dla prostoty skrócimy je do dwóch: albo jedziemy po highlightach i widzimy wszystkiego po trochu albo od razu nastawiamy się na opcję hardkord dzicz, omijamy ten podpunkt, kupujemy egzemplarz “Sahara Overland” Chrisa Scotta i tam znajdujemy odpowiadające nam pistes (ew. męczymy go pytaniami osobiście za pośrednictwem forum Horizons Unlimited albo pobieramy mapy satelitarne i utworzone przez niego trasy w postaci plików gpx stąd).

Jakby wyglądała taka lista highlightów? Może coś takiego?

• Szafszawan (spokojne niebieskie miasto)
• Fez (choć dla mnie osobiście nic ciekawego)
• Merzouga (diuny, diuny, diuny)
• wąwozy Todra i Dades (szczególnie dla miłośników wspinaczki skałkowej)
• Dżebel Toubkal (najwyższy szczyt Maroka)
• Tizi n’Tichka lub Tizi n’Test (przełęcze powyżej 2000 m wysokości, w Wysokim Atlasie)
• Agadir lub okolice (plaże, piasek, słońce)
• Marakesz (by spróbować rozmaitych lokalnych dań na placu Dżamaa al-Fina)
• As-Sawira aka Essaouira (uchodząca za ciekawą nadmorska miejscowość)

Dodatkowo, jeśli mielibyście ochotę na trochę dziczy i przygody, ale niestety nie dysponujecie 4×4 to poniższa mapka może być wskazówką, gdzie szukać ciekawych, ale technicznie nietrudnych dróg. Wszystkie z nich powinny być przejezdne dla aut z napędem na jedną oś, przy czym te bardziej górskie lepiej próbować pokonać przy dobrej pogodzie (gdy nie pada/ostatnio nie padało). Nie zaszkodzi też, jeśli auto będzie miało wysoki prześwit, ale dla większości z nich nawet to nie jest wymagane.

Mapka oparta została o informacje na forum Moroccan Knowledge Database. Znajdziecie tam także trudniejsze trasy, choć dla tych naprawdę zainteresowanych offroadem polecałbym jednak zajrzenie do książki “Morocco Overland” Chrisa Scotta, która stanowi klasyczną pozycję w tym temacie.

• otworzyć ją w nowym oknie
• z menu znajdującego się na prawo od nazwy mapy wybrać opcję “pobierz jako KML”
• pobrać na telefon/tablet apkę do nawigacji obsługującą pliki .KML, np. Maps.me (wersja darmowa w zupełności wystarczy)
• otworzyć mapę w w/w apce i gotowe!

Jak dogadać się na miejscu?

Królują dwa języki, z których niestety nie mówimy żadnym: arabski i francuski. Poza tym większość ludzi w turystycznych miejscach coś po angielsku powie/zrozumie, ale znajomość tego języka zdecydowanie nie jest powszechna. To, co nas bardzo mocno zaskoczyło była popularność hiszpańskiego, szczególnie w północnej i centralnej części kraju. W takim Chefchaouen czy Fezie było nam znacznie łatwiej znaleźć kogoś, kto mówił po hiszpańsku niż po angielsku. Wynika to ponoć z tego (poza kolonialną przeszłością części Maroka), że w okresie bożonarodzeniowym kraj przeżywa najazd turystów z Półwyspu Iberyjskiego.

Północne stoki Wysokiego Atlasu gdzieś wdłuż drogi na przełęcz Tizi’n’Test.

Wakacje w Maroku z psem?

Jeżeli tak, jak my lubicie jeździć na wakacje z psem, to Maroko nie jest złym wyborem. Należy jednak wiedzieć, że jest to królestwo kotów, których na ulicach nie brakuje i które często czują się panami okolicy, więc może się zdarzyć, że będziemy musieli się trochę z naszym czworonogiem naszarpać, by powstrzymać go przed lokalnymi tygrysami.

Nie zdziwcie się też, jeśli ludzie będą reagowali przesadnym strachem lub śmiechem – posiadanie psa nie należy w krajach muzułmańskich do rzeczy powszechnych i Maroko nie jest tu wyjątkiem (powody tego stanu rzeczy są różne i nie ma zgody co do tego, na ile to kwestia kulturowa, a na ile religijna). Poza tym nie powinniście mieć żadnych problemów ani w restauracjach ani na kempingach ani nawet w wielu hotelach.

Dokumenty

Posiadanie odpowiednich dokumentów to najważniejsza kwestia, jeśli chcemy uniknąć problemów przy ponownym wjeździe do Unii Europejskiej. Marokańskie służby graniczne nie robią bowiem z reguły żadnych problemów ani na wjeździe ani na wyjeździe (potwierdzone w przypadku lotniska w Casablancie i portu Tanger Med). Ich zainteresowanie zwierzakiem ogranicza się jedynie do zapytania o to, czy posiada szczepionkę przeciwko wściekliźnie (w wypadku naszych dwóch podróży ani razu nie chcieli obejrzeć żadnych dokumentów).

Po stronie hiszpańskiej jest ostrzej i tutaj by móc ponownie wjechać do Unii zwierzak (niezależnie czy kot czy pies) musi koniecznie posiadać wynik testu serologicznego na poziom antyciał przeciwko wściekliźnie. Bez niego możemy zapomnieć o tym, że zostaniemy wpuszczeni na kontent i pozostanie nam albo przeprowadzka na 3-4 miesiące do Maroka celem wyrobienia dokumentów, albo poszukiwanie sposobu na przemycenie go z powrotem do Europy albo też zostawienie go w kwarantannie w Hiszpanii. 

W naszym wypadku dokument ten mieliśmy jeszcze z Chile i celnicy zadowolili się pobieżnym zerknięciem na niego. Nie interesowali się nawet ani europejskim paszportem Django ani certyfikatami szczepień przeciwko wściekliźnie. Nie powiedziałbym jednak, że można sobie te dokumenty odpuścić i liczyć na szczęście. Warto przy tym pamiętać, że w przypadku szczepień musi mieć miejsce ich ciągłość, by wynik testu serologicznego był cokolwiek warty.

Okolice Wysokiego Atlasu nieco na południe od Marakeszu.

Co warto przeczytać przed wyjazdem do Maroka?

Jeżeli samo jeżdżenie po kraju, oglądanie budynków i powierzchowne rozmowy z ludźmi to dla was za mało, może przed wyjazdem albo w trakcie warto poświęcić trochę uwagi współczesnej literaturze marokańskiej, która pozwoli lepiej zrozumieć kraj i jego mieszkańców? Pomysł jest według mnie wyśmienity, jedyny problem z jego realizacją polega na tym, że po polsku (a nawet po angielsku) mało co wartościowego zostało wydane. Jeżeli nie czytamy po francusku nasz wybór będzie bardzo ograniczony do następujących pozycji/autorów:

• Driss Chraїbi i fragmenty jego rozmaitych powieści drukowane w “Literaturze na świecie”
• Tahar Ben Jelloun i fragmenty drukowane w “Literaturze na świecie” oraz wydane po polsku powieści  “Dziecko z piasku“, “Święta noc“ czy “To oślepiające, nieobecne światło“
• Mohamed Choukri i jego kontrowersyjna powieść “For Bread Alone” (marokańki bitnik nie stroniący od tematyki seksu i narkotyków)

Jeżeli czytacie po francusku i interesuje was krytyczne spojrzenie na marokańską monarchię, to świetnym pomysłem będą dzieła Abdelhaka Serhane. A jeszcze więcej potencjalnych pomysłów możecie znaleźć choćby tu.

Internet komórkowy w Maroku

Last, but not least, przynajmniej dla niektórych. Bycie (prawie) cały czas online podczas wakacji w Maroku nie jest ani trudne ani drogie. Drugiego dnia pobytu zakupiliśmy kartę SIM Maroc Telecom (największy, państwowy operator) za 30 dirhamów / 2.8 euro / 12.5 złotego, do czego wystarczył jedynie paszport. Następnie doładowaliśmy kartę za 100 dirhamów / 9.5 euro / 42 złote i w ten sposób nabyliśmy 10GB transferu danych ważnego przez miesiąc (dostępne są i większe i mniejsze pakiety).

Muszę przyznać, że byliśmy pozytywnie zaskoczeni zarówno dostępnością sygnału jak i prędkościami. Zasięg był bowiem praktycznie wszędzie, gdzie żyli ludzie (i wzdłuż wszystkich autostrad), a każde większe miasto, a często nawet i miasteczko oferowało sygnał 4G/LTE.

I jak się wam podoba Maroko jako miejsce na samochodowy/motocyklowy road trip? Jedziecie?